SERVET-İ FÜNUN Dergisi 21 Şubat 1901 tarih ve 519.Sayısının Kapak sayfası Göksun İstiklal İlkokulunun resmi ile basılmış olup derginin 4.ve 5.sayfalarında Göksun ilçemizin İstiklal İlkokulu ve Kayabaşı Mahallesine ait resimleri ve konu hakkında açıklamalarına yer verilmiştir. 

Resim açıklaması olarak;

Göksun Kasabasının Manzarası,

Maraş Dahilinde Göksun’da Bir Manzara,

Saye-i Maarif-vaye-i Hazret-i Padişahide Maraş Dâhilinde Göksun Kasabasında Müceddeden İnşa ve Tesis Olunan Mekteb-i İptidainin Resm-i Küşadı

İfadeleri yazılmıştır.

Dergide yayınlanan resimler ve konu hakkındaki yazılar aşağıda yer almaktadır.

(Yazıları çeviren Maliye Bakanlığından emekli Sayın Meretikoe Fehmi TÜMER'e teşekkür ederiz.)

SERVET-İ FÜNÜN

(Perşembe günleri çıkar menafiğ imalik ve devlete hadim musavver Osmanlı gazetesi)

Saye-i maarifu aye-i hazeratı padişahide maraş dahilinde goksum (Göksun)  kasabasında müceddiden inşaa ve tesis olunan mektebi ibtidaiyyenin resmi küşadı

(İstiklal ilkokulu açılışı)

Mühür

GÖKSUN KAZASININ MANZARASI

               
Ve bir suret-i katîyede tespit eyler binaanaleyh her insan arzın ve iklimin nişanesini alır ve bu nişaneyi hıfzeder. Hayvanata bakılınca bu hakikatin bir deliline onlarda da tesadüf olunur. İstirdamlı bir âdem Marsilyalı birine ne kadar benzemezse kalem filemenkin beygiri ile pervanus kıtasının beygiri de birbirine o kadar benzemez hatta insan daha çok mülkâta malik olduğu içün daha amik’ül tabaat ve teksirata uçar olur. Bir köylü düşününüz ki her gün açıkta yatıyor tabiattan bir takım vesaiti müdafaa ile uzakta kalmamış bizim gibi bir takım fikirlerle meşgul değil. Onun zemini muhaveresi sema ile sahradır onun fikrini kalbini dolduran tesirler kinayeler etrafındaki eşkâl ile elvandır koyunları siyasetin demirine dayanmış olduğu halde muhayil eyler

               
Tenek şu sözleri ahvali iklimiyeye ne derecelerde ehemmiyet verdiğini ispat eder mütalaalarını müsahabatımıza zemin ittihaz ettiğimiz mösyö renar ise edebiyat ise ahvali iklimiye beyninde mevcut olan münasebet hakkında diyor ki:

               
Alemi hariciyenin tesiri daimesi altında akkar-ı beşerin bir takım irtiyadına malik olacağını gayri kabil imha altuat peyda edeceği aşikardır daima aynı cihetinde icrayı tesir iden iklim gibi bir kuvvetin tesirsiz kalacağını faslı iddia edilebilir? Ulumu tabiîyye ile sual eden zevat ihtisası hayvanâtın bulundukları mahale göre nasıl değiştiklerini şeraiti iklimiyye ile nasıl isdinas peyda ettiklerini inkar kabul etmeyecek bir surette ispat eylemişlerdir.

               
Mamafih bir kavmin tabiatı ve ahvalâtı tetkik edildiği zaman tesadüf olunacak evsaftan hangileri o kavmin ecdadı bu iklime ilk defa olarak geldikleri zaman mevcut idi hangileri işbah-ı muhitenin tesiriyle batından batına bu esas ibtidaiyyeye ilzemam eyledi buralarını tefrik idebilmek müşkildir münazara-i muhtelife tabiiyenin muhayyileler üzerindeki teksiratı muktelife ve menşualarını tayin itmek içün gayet ihtiyatkarane tetkiklerde bulunmak muktezidir mukabil tetkikad ise yeni başlamış addedilebilir çünkü gerek İngiltere tarih medeniyeti müthal muharrer muktediri (bucklenin) gerek epolittenin bu yoldaki izleri tam bir kıymeti ilmiyeyi haiz değildir onlar bir takım derin ihtimalat sert etmişlerdir ki etıbat edilmeleri lazımdır cemiyeti beşeriyenin ibtilalarında muhiti maadinin ahvali iklimiyenin tesiri gayet azim iken müddetit terakki ittikçe bu tesirin azaldığı da söylemişlerdir.

               
Filhakika terakki maadi daima insanın tabiatı üzerine bir galebesi o ana kadar arzuyı beşere ram olmayan bir kuvvetin muhiti inkıyada geçirilmesidir binaaneleyh her terakki maadi ile eşyayı haciyenin insan üzerinde tesiri görünen kuvvetlerinden birisi ekseri bu dimektir insanlar bugün (?) evleri soğuktan pek güzel muhafaza edebilecek bir surette döşemek usullerine vakıf oldukları içün baltık kışının şimdiki tesiratı ecdadımızın havzınim uryan bir halde soğukta ratıp mazlum mağaralar içinde yaşadığı zamanki tesirata nisbetle pek hafiftir.

               
Ahvali iklimiyenin tesiratı edvâr –ı ibtidiyyedeki kadar büyük ve çok olmamakla beraber yine ehemmiyetsiz bir derecede değildir bunun tayini içün bir memleket sekinesinde her vakit ve bir sureti münhasırada bulunun evsaf-ı asliyenin nelerden ibaret olduğunu kemali sabr ile aramalıdır. İlmi maadi ile ilmi mesnevi beyninde mevcut münasebatın ilmini teşkil etmek vasifesi istikbale kalmıyor mamafih bu ilmin bir sureti katiyyede teşekkül etmesine intizaren bu münasebetten bazıları şimdiden ira’e edilebilir.

               
Edebiyatın bazı evsafı ile ahvali iklimyeye ve arziyeden bazıları beyninde calibi dikkat münasebat mevcuttur bir milletin tarihi edebiyatında bazı devreler olur ki o zamanlarda temeyyüz eden mütehhir muharririyatı felan veya felan velayatı yetiştirmiş olur. Fransa tarih edebiyatına…

MARAŞ DAHİLİNDE GÖKSUMDA (GÖKSUN) MANZARA

               
Çünkü burada büyük hudut kuvveti ve tekler mefkuttur fakat latif imhalar ince fırkalar nazardan kaçıcı letafetli kendilerini temaşa eden fikir çalaki memnun edebilir şampanya kıtasına daha ziyade nüfuz ederseniz bu menba-i şa’ir(arpa) daha ziyade incelir asma çubukları budanıyor nebat hazanengiz çakıl taşları arasında yükselmiş kütüklerini gösteriyor ortada beride bir saf eşcar-ı beyazası bir ırmağın cereyanına alamet teşkil eder.

               
Mamafih kara ağaçlar kuru sahilleri tatir eden yabani kekikler arasında parlayan şu güzel güneş vızıldaşan arılarına söylüyor bu hüsn-ü hakikattan ancak (?) bir kum zovuk alabilir iklimdede burkati mahvedecek bir hal yoktur güneş ne cenupta olduğu kadar ateşin kar ne şimalde olduğu kadar müdebberdir havanın rakt ve tefevvüzini izale edecek haysiyeti adeta bir noktaya toplayacak o şedid ihtisaslara burada tesadüf olunmaz burada herşey itidal dairesinde kuvveti ziyade rakt ve nezakete mübalittir tabiat rahim ve müşvik olmakla beraber ve azametten mesruf değildir biraz kuru ve taşlık olan arazi onlara inmekten gayet hafif şaraptan başka bir şey vermez şimali haki gibi onlarla yakıcı meşrubat ile midelerini doldurmazlar külliyelerinin kapısında durarak ayak üzere bir parça ekmek ile çorba yedikleri görülür şarapları fikirlerine biraz faaliyette neşeden başka bir şey getirmez burada sakin halka bakkıldıkça gerek türlerinin gerek çehrelerinin şimaldekilerden ayrı bir ırk teşkil ettiklerine dâl olduğu teslim edilir bir ay evvel kalenderde bilhassa Felemenk kıtasında bulunduğum zaman tesadüf ettiğim ademlerin hudut ve cehiyesi muntazam değildi kemikleri ayrı ve çıkık idi bâşakaklara doğru tekrip olundukça bunlar daha letafetin evvelidür renkler soluyor gözler bir cam yaratıcısını gösteriyordu Almanyada ise nazarlardan mübhem bir hüzn ve konur atalete bir tevekkül görüyordum bazan o mavi gözler ta ihtiyarlığa kadar o bakirane bir akılğanı muhafaza ederlerdi genç ademlerin pembe yanakları o güzel bedenlerin gür yüzlüğü bu ırkın katındaki kuvveti ira’e ederdi burada paristen elli fersahlık bir mesafede ise güzellikten eser bulunmuyor yalnız zeka limanan ediyordu.

               
Bunlar meçhul sokaklarda dolaşıyorken yahut akşamüzeri evinin odasında avdet edilirken hatıra gelen seyyah fikirler idi. Bu hakikatleri (edebi)’dir yani mübhemdir rakam ile iraesi kabil olabilecek surette bir katiyyet teamme kesb etmeyelerine intizaren bu hakikatleri şimdiki şu müphemiyetleriyle kabul eylemelidir arzın iklimin ırk-ı beşer üzerinde icrayı tesir ettikleri aşikardır. Avrupa akvamı hep bir asıldan neşet ettikleri halde tesyimdi birbirlerinden bu kadar farklı olmaları sakin oldukları yerlerin iklimin farklı olmasından ileri gelmiştir. Havva ve ademi nihayet bedeni teşkil eder iklim ile bunun derecesi tezadi bir takım ihtisasatı iğtiyad ettirir bunlarda nihayet insanda hassasiyeti bir tarzı mahsusda.